2.1 HIBAH DI MALAYSIA
Di Malaysia, tiada peruntukan khusus
mengenai undang-undang hibah yang dikanunkan.
Ini bermakna Dewan Perundangan Negeri dan Parlimen (bagi Wilayah-Wilayah
Persekutuan) tidak pernah meluluskan statut khusus mengenai hibah orang Islam
untuk dilaksanakan di Mahkamah-mahkamah Syariah. Setakat yang ada hanyalah
peruntukan yang menjelaskan tentang bidang kuasa Mahkamah Syariah mengenainya
termasuk dalam Butiran 1, Senarai II Jadual Kesembilan Perlembagaan Persekutuan
yang menyatakan bahawa:
“Kecuali mengenai Wilayah
Persekutuan Kuala Lumpur, Labuan dan Putrajaya, hukum Syarak dan undang-undang
diri dan keluarga bagi orang yang menganut agama Islam, termasuk hukum Syarak
yang berhubungan dengan mewarisi harta berwasiat dan tidak berwasiat,
pertunangan, perkhawinan, perceraian, mas kahwin, nafkah, pengambilan anak
angkat, taraf anak, penjagaan anak, pemberian, pembahagian harta dan amanah bukan
khairat; Wakaf dan takrif serta peraturan mengenai amanah khairat dan khairat agama,
pelantikan pemegang-pemegang amanah dan perbadanan bagi orang-orang mengenai
pemberian agama dan khairat, yayasan, amanah, khairat dan yayasan khairat yang
dijalankan, kesemuanya dalam Negeri; adat istiadat Melayu; Zakat, Fitrah dan Baitulmal
atau hasil agama Islam yang seumpamanya; masjid atau mana-mana tempat sembahyang
awam untuk orang Islam, mengadakan dan menghukum kesalahan kesalahan yang
dilakukan oleh orang yang menganut agama Islam terhadap rukun-rukun Islam,
kecuali mengenai perkara-perkara yang termasuk dalam Senarai Persekutuan; keanggotaan,
penyusunan dan acara bagi mahkamah-mahkamah Syariah, yang akan mempunyai bidang
kuasa hanya ke atas orang-orang yang menganut agama Islam dan hanya mengenai
mana-mana perkara yang termasuk dalam perenggan ini, tetapi tidak mempunyai
bidang kuasa mengenai kesalahan-kesalahan kecuali setakat yang diberi oleh undang-undang
persekutuan; mengawal pengembangan iktikad dan kepercayaan antara orang-orang
yang menganut agama Islam; menentukan perkara-perkara hukum Syarak dan iktikad
dan adat istiadat Melayu”.
Peruntukan di atas menunjukkan bahawa
hibah adalah sebahagian daripada perkara negeri yang diletakkan di bawah
pentadbiran agama Islam di setiap negeri dan secara langsung ia terletak di
bawah bidang kuasa Mahkamah Syariah. Sehubungan itu, Seksyen 46(2)(b)(v) dan
(vi), Akta Pentadbiran Undang-Undang Islam (Wilayah-Wilayah Persekutuan) 1993 (Akta
505) memperuntukkan: Mahkamah Tinggi Syariah hendaklah-
mendengar dan memutuskan semua tindakan
dan prosiding dalam mana semua pihak adalah orang Islam dalam bidang kuasa
malnya, dan yang berhubungan
dengan-
- wasiat atau alang semasa marad-al-maut seseorang si mati Islam;
- alang semasa hidup, atau penyelesaian yang dibuat tanpa balasan yang memadai dengan wang atau nilaian wang, oleh seseorang Islam;
Penggunaan perkataan “alang” sama ada
semasa marad-al-maut atau semasa hidup dan “penyelesaian yang dibuat tanpa
balasan” adalah merujuk kepada hibah atau pemberian. Penggunaan perkataan yang sama dapat dilihat
di negeri-negeri lain seperti Selangor, Melaka, Pulau Pinang, Johor, Perak,
Kedah, Terengganu, Sabah dan Sarawak. Sementara
itu, Negeri Sembilan menggunakan perkataan “hibah”, Pahang dan Perlis
menggunakan perkataan “pemberian” dan Kelantan menggunakan perkataan “alang
hayat”
Daripada peruntukan di atas, didapati
pelaksanaan hibah bukan sahaja diperuntukkan di dalam undang-undang di Malaysia
semasa hidup pemberi hibah, malah hibah semasa marad al-mawt juga ada
diperuntukkan. Kes-kes hibah di Mahkamah-mahkamah Syariah di Malaysia,
selalunya melibatkan pengesahan hibah, pertikaian takat atau kadar hibah dan penarikan
balik hibah.
Dalam kes Harun bin Muda dan
Lain-lain lwn. Mandak binti Mamat dan Lain-lain [1999] XIII(I) JH 63,
melibatkan kes pertikaian takat hibah yang dikemukakan oleh plaintif ke atas sebidang
tanah. Tuntutan-tuntutan yang dibuat oleh plaintif adalah antara lain, untuk mengesahkan
bahawa tanah tersebut sebagai pemberian hibah si mati (Muda bin Tahir) kepada
mereka.
Di samping itu, tuntutan juga dibuat
supaya mahkamah mensabitkan bahawa tanah itu menjadi milik sah
plaintif-plaintif berdasarkan takat yang telah disebutkan. Mahkamah Tinggi
Syariah Terengganu telah memutuskan bahawa tuntutan plaintif-plaintif mengenai
takat keluasan masing-masing yang dinyatakan di atas tanah tersebut adalah
benar dan berpuashati di atas kebenaran tuntutan itu lalu memberikan keputusan
bahawa telah sabit hibah si mati kepada plaintif-plaintif.
Dalam kes di atas juga, Mahkamah
Tinggi Syariah Terengganu berpendapat bahawa berlakunya hibah walaupun qabul
berlaku secara perbutan iaitu selepas berlakunya ijab harta itu telah dimajukan
atau diusahakan atau dimanfaatkan oleh defendan. Sebaliknya, dalam kes Salmiah
binti Che Mat lwn Zakaria bin Hashim [2001] XIV JH 79 Mahkamah Rendah Syariah
Bukit Mertajam Pulau Pinang berpendapat bahawa hibah tidak sah walaupun qabul
kepada ijab sudah berlaku secara perbuatan.
Dalam penghakiman kes ini, Mahkamah
telah mengemukakan beberapa soalan. Isu pertama yang dibangkitkan ialah apakah
dalam kes ini telah terlaksana dengan sempurna rukun-rukun hibah. Mahkamah mendapati
bahawa rukun pemberi hibah, penerima hibah dan barang yang dihibahkan telah mencukupi
syarat-syarat yang telah dikehendaki oleh hukum syarak. Namun demikian, bagi rukun
sighah pula Mahkamah mendapati bahawa ia belum terlaksana dan belum sempurna, yang
berlaku hanyalah ijab daripada Che Mat sahaja dan tidak ada qabul daripada
defendan sama ada secara lisan atau tulisan. Dengan demikian, Mahkamah
berpendapat hibah Che Mat kepada defendan tidak sah oleh sebab rukun sighah
belum terlaksana dan belum sempurna.
Dalam kes ini, jelas bahawa Mahkamah
tidak mengiktiraf penggunaan dan pembangunan yang telah diusahakan ke atas
tanah tersebut oleh defendan dengan mendirikan sebuah rumah sebagai qabul.
Namun demikian, antara alasan lain Mahkamah tidak mengesahkan hibah tersebut
ialah kerana penggunaan dan pembangunan yang diusahakan ke atas tanah tersebut
dilakukan sebelum keizinan diberi oleh pemberi hibah. Ini kerana menurut pendapat
mazhab Syafie dan Hanbali, syarat pengambilan barang/harta yang dihibahkan adalah
dengan keizinan pemberi hibah.
Sementara dalam kes Eshah binti
Abdullah dan Lima Yang Lain lwn Che Aminah binti Abdul Razak dan Dua Yang Lain
[2004] XVIII(I) JH 47, isu yang timbul ialah adakah qabul disyaratkan secara
terang dan jelas selepas pemberian atau cukup dengan qarinah-qarinah lain yang
membuktikan adanya penerimaan. Dalam kes ini, pemeberi hibah telah meninggal dunia
dan tidak ada penarikan balik hibah. Hibah tersebut juga telah disaksikan oleh
saksi saksi, namun bangunan yang dipertikaikan sebagai harta hibah masih
menggunakan nama si mati.
Mahkamah Rayuan Syariah Terengganu telah
menerima rayuan yang dibuat oleh perayu-perayu berdasarkan kepada qarinah
penerimaan daripada penerima, di mana ketigatiga penerima hibah mengaku bahawa
mereka telah menerima hasil sewaan bangunan tersebut sejak si mati masih hidup.
Apa yang menarik dalam kes ini ialah pandangan Mahkamah Rayuan Syariah
Terengganu iaitu:
Diandaikan jika pemberian tersebut telah
bertukar kepada nama penerima-penerima, kemungkinan kes ini tidak lagi perlu
dibawa kepada mahkamah, kerana segala-galanya telah jelas dan tercatat dalam
dokumen”.
Berdasarkan kepada keterangan kes-kes
di atas dan banyak lagi kes-kes yang lain, sesuatu hibah boleh dicabar di
Mahkamah Syariah, tidak kira sama ada is dibuat secara lisan atau bertulis
dalam bentuk dokumen oleh individu atau peguam. Bagaimanapun, ia hanya boleh dicabar
atau dipertikaikan dari sudut sahnya mengikut hukum syarak atau ada waris yang tidak
bersetuju dengan kandungan hibah itu selepas kematian pemberi hibah.
Kini setelah muncul pelbagai agensi
yang terlibat dalam soal penulisan hibah maka dengan itu timbul pelbagai cara
yang dilakukan oleh agensi-agensi berkenaan dalam memperkembangkan ruang
lingkup hibah seperti trust hibah. Trust hibah ialah kacukan antara hibah dan
amanah. Ia adalah pemberian harta oleh seseorang atas dasar kasih saying yang
berlaku ijab dan qabul pada masa hayat pemberi hibah. Harta hibah tersebut akan
dipegang oleh pemegang amanah dan diserahmilikkan kepada penerima selepas
kematian pemberi hibah atau menurut persetujuan pihak-pihak berkenaan. Begitu
juga dengan hibah yang dibuat oleh pemberi hibah untuk memastikan dia masih
menguasai hartanya tersebut kerana dia khuatir mungkin penerima akan
mengabaikannya apabila semua harta telah dihibahkan.
Maka dalam hal ini pemberi hibah
telah membuat satu perjanjian asing di luar
akad yang memberi hak kepada pemberi
mengurus dan menggunakan harta tersebut sehinggalah dia meninggal dunia. Apa yang dinyatakan di atas adalah lebih
hampir dengan apa yang dikatakan hibah ‘umra dan hibah ruqba.
Dalam mesyuarat Jawatankuasa
Perundingan Hukum Syarak Wilayah Persekutuan kali ke-56 pada 5 Oktober 2000
memutuskan bahawa perletakan syarat adalah dibenarkan di antara pemberi dan
penerima hibah setelah berlaku ijab dan qabul. Begitu juga dengan keputusan
Majlis Penasihat Syariah (MPS) Suruhanjaya Sekuriti dalam mesyuarat ke-44 pada
15 Januari 2003 menerima pakai prinsip hibah ruqba sebagai asas syariah dalam
pelaksanaan borang akuan hibah untuk transaksi yang melibatkan akaun bersama
tabung unit amanah terutamanya akaun yang dipegang oleh orang Islam.
Dari perbincangan di atas, jelas
menunjukkan bahawa suatu undang-undang yang khusus berkaitan dengan pemberian
hibah dan pentadbirannya amatlah diperlukan. Dengan adanya undang-undang yang
khusus dapat mengurangkan kekeliruan dan dapat menegakkan kewibawaan Mahkamah
Syariah dan mengukuhkan kredibilitinya dalam masyarakat apabila memutuskan soal
yang berkaitan dengan hibah.
Di samping itu, pada masa yang sama,
ia boleh menjadi panduan kepada masyarakat yang ingin membuat hibah secara
peribadi agar hibah yang dibuat itu menjadi lebih sempurna, atau dengan kata
lain, masyarakat dapat menguruskan hartanya dengan cara yang lebih teratur dan
kemas.
No comments:
Post a Comment