فَعَلَيْكُمْ بِسُنَّتِي وَسُنَّةِ
الْخُلَفَاءِ الرَّاشِدِيْنَ الْمَهْدِيِّيْنَ عَضُّوا عَلَيْهَا
بِالنَّوَاجِذِ " "
" Berpegang
teguhlah kepada sunnahku dan sunnah khulafa al Rasyidun yang lurus dan
gigitlah
dengan gigi geraham kalian
1.
Bincangkan maksud
hadis diatas dengan mengambil kira sejarah kepimpinan Khulafa al Rasyidin yang
boleh dijadikan ikutan.
Dari sudut bahasa, ungkapan فعليكم yang bermaksud “hendaklah kamu
berpegang” merupakan ism fi’l amar (kata nama suruhan) yang membawa kepada
hukum wajib. Kedudukan maksud suruhan
yang terkandung dalam hadith ini sama seperti kedudukan maksud suruhan yang
terkandung dalam firman Allah Subhanahu wa Ta’ala: كتب عليكم الصيام yang
bermaksud: “Diwajibkan ke atas kamu berpuasa”[10]. Oleh itu, perintah supaya berpegang teguh
dengan Sunnah Nabi S.A.W seperti yang terkandung dalam hadith ini mesti
difahami sebagai suatu tuntutan yang wajib dilaksanakan oleh seluruh umat Islam
sama seperti kewajipan solat, puasa dan lain-lain.
Hadis
Nabi S.A.W ini dilihat mengandungi mukjizat ilmiah yang sangat besar kerana ia
menggambarkan suasana perselisihan yang akan berlaku kepada umat Islam selepas
kewafatan Baginda. Justeru, Baginda
dengan tegas mengingatkan kepada sesiapa yang hidup pada zaman perselisihan
itu supaya menghadapinya dengan cara berpegang teguh dengan Sunnahnya dan
juga Sunnah para Khalifah yang menggantinya.
Selain daripada menggambarkan suasana perselisihan, khutbah Nabi S.A.W itu
juga mengisyaratkan kepada bahaya pemikiran dan amalan bid’ah
sebagai faktor yang menyebabkan berlakunya perselisihan tersebut.
Menjelaskan kepentingan berpegang teguh dengan Sunnah Nabi S.A.W ini, Ibn
Taimiyyah rahimahullah (728H) berkata (maksudnya):
“Maka wajib ke atas setiap individu
mencurahkan segala usaha dan tenaga untuk mengetahui apa yang dibawa olehnya
(Rasulullah) serta mematuhinya, kerana inilah saja jalan pelepasan daripada
azab yang pedih dan juga jalan kejayaan bagi mendapat nikmat syurga”
Kaedah usul telah menetapkan bahawa Ma La Yatim Al-Wajib Illa Bihi Fahuwa
Wajib, maksudnya: "Perkara yang tidak sempurna perkara wajib melainkan
dengannya, maka ia juga adalah wajib"[2].
Justeru, oleh kerana kewajipan berpegang dengan Sunnah Nabi Shallallahu
‘alaihi wasallam itu tidak akan terhasil melainkan dengan adanya usaha
untuk menghidup dan menegakkannya, maka usaha menghidup dan menegakkan Sunnah
itu juga mesti dilihat sebagai suatu kewajipan ke atas setiap muslim.
Usaha menghidupkan Sunnah Nabi S.A.W dilihat sebagai amat penting kerana
setiap Sunnah yang dihidupkan bererti mematikan satu amalan bid’ah
manakala membiarkan hidupnya satu amalan bid’ah akan mengakibatkan
matinya satu Sunnah. Sabda Nabi S.A.W :
Maksudnya: “Urusan kamu selepasku akan dikuasai oleh kaum lelaki yang
akan memadamkan Sunnah dan beramal dengan (amalan) bid’ah”[3].
Dalam sebuah hadith lain, Baginda S.A.W memberitahu Huzaifah Ibn
Al-Yaman radhiallahu 'anh bahawa kebaikan yang ada pada umat Islam
menjadi pudar kerana adanya unsur dakhan di kalangan mereka. Bila
Huzaifah bertanya apakah unsur dakhan itu, Baginda S.A.W menjawab:
Maksudnya: “Golongan yang tidak
beramal dengan Sunnahku dan yang tidak berhidayah dengan petunjukku, kamu
mengetahui dan mengingkari mereka”[4].
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
[2]
Wahbah
Az-Zuhaili, Usul Al-Fiqh Al-Islami, Dar Al-Fikr, Damsyik, Syria, 1986,
2: 67-71.
[3]
Ibn Majah,
Muhammad Ibn Yazid Al-Qazwini, Sunan Ibn Majah, Dar Ihya’ Al-Kutub Al-’Arabiyyah,
Kaherah, t.th, 2: 956, No: 2865. Hadith ini telah dinilai sahih oleh
Al-Albani dalam Silsilah Al-Ahadith As-Sahihah, No: 2864 dan Sahih
Sunan Ibn Majah, No: 2332. Lihat: Ad-Durar As-Saniyyah.
[4]
Al-Bukhari, Muhammad Ibn Ismail, 1987, Sahih Al-Bukhari, Dar Ibn Kathir,
Al-Yamamah, Beirut, 3: 1319, No: 3411 dan 6: 2595, No: 6673. Muslim Ibn
Al-Hajjaj t.th, Sahih Muslim, Dar Ihya’ At-Turath Al-’Arabiyy,
Beirut, 3: 1475, No: 1847.
Seperti hadith sebelumnya, hadith ini
juga mengandungi mukjizat ilmiah yang besar kerana ia menggambarkan kelemahan
yang menimpa umat Islam disebabkan tindakan mereka meninggalkan Sunnah Baginda S.A.W,
kemudian menggantikannya dengan amalan bid’ah yang mereka ciptakan.
Justeru untuk memastikan prinsip berpegang dengan Sunnah Nabi S.A.W itu
benar-benar mantap, umat Islam tiada pilihan melainkan terlebih dahulu menjauhi
segala amalan bid’ah, kerana rawatan bagi sesuatu penyakit bermula
dengan mencegah faktor yang menyebabkan timbulnya penyakit tersebut.
Memang
tidak dapat dinafikan bahawa cabaran menghidupkan Sunnah Nabi S.A.W sering kali
dipandang serong oleh pihak-pihak yang tidak memahami kepentingannya. Ada yang menganggap Sunnah Nabi S.A.W sebagai
perkara kecil, remeh temeh dalam dunia yang serba moden ini. Ada pula yang menolak Sunnah Nabi kerana
menganggapnya tidak sesuai dengan kehidupan moden.
Penolakan sesetengah pihak terhadap Sunnah Nabi S.A.W disebabkan
kejahilan mereka tentang perkara itu bukanlah cabaran yang paling utama bagi Ahli
Sunnah, kerana orang jahil yang jujur akan mudah menerima kebenaran setelah
mendapat penjelasan yang tepat dan terperinci. Tetapi cabaran paling besar yang
perlu dihadapi sebenarnya datang daripada Ahli Bid’ah yang
sengaja melontarkan pelbagai tohmahan terhadap Ahli Sunnah semata-mata
untuk memburukkan usaha mereka.
Selanjutnya, hadis diatas juga turut menyeru untuk turut berpegang teguh
dengan sunnah khulafa al Rasyidun. Rasulullah
S.A.W bersabda: Maksudnya: “Jangan kamu kecam Sahabat-sahabat ku! Jangan
kamu cela Sahabat-sahabat ku! Kerana demi (Allah) yang nyawaku di tanganNya,
jika seseorang kamu menginfaqkan emas sebesar Bukit Uhud sekalipun nescaya
tidak menyamai nilai secupak emas atau setengah cupak emas yang dibelanjakan
oleh mereka”[5].
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
[5]
Al-Bukhari,
Muhammad Ibn Isma’il, Sahih Al-Bukhari, Dar al-Matba’ah
as-Salafiyyah, Kaherah, Mesir, 1407H, No: 3673 dan Muslim Ibn Al-Hajjaj, Sahih
Muslim, Dar Ihya’ at-Turath al-’Arabi, Beirut, Lubnan, 1991, No:
2540 & 2541.
Dalam
menghuraikan maksud hadith ini, An-Nawawi rahimahullah (676H) berkata
(maksudnya): “Dan ketahuilah bahawa mencela Sahabat radhiallahu 'anhum adalah haram,
(bahkan) dari seburuk-buruk perkara haram, samada mereka yang terlibat
dalam fitnah-fitnah atau pun tidak, kerana mereka adalah mujtahid…”[6].
Dalam
kitabnya yang lain, An-Nawawi berkata (maksudnya) : “Sahabat secara
keseluruhannya mempunyai keistimewaan, iaitu tidak perlu dipersoalkan tentang
keadilan mereka, kerana mereka adalah adil secara mutlak berdasarkan
nas-nas Al-Quran, As-Sunnah dan Ijma’ mereka (ulama) yang diiktiraf, bahawa
mereka kesemuanya adalah adil, termasuklah yang terlibat di dalam
fitnah-fitnah”[7].
Jelaslah melalui kenyataan-kenyataan
diatas, sememangnya para sahabat S.A.W merupakan orang-orang yang boleh
dijadikan ikutan disebabkan mereka selalu berdamping dan orang yang paling
dekat dengan rasulullah S.A.W semasa hayat baginda. Jika kita menelurusi mengenai sejarah hidup
sahabat terutamanya dalam kalangan khulafa al Rasyidun, sememangnya banyak
perkara yang boleh kita dijadikan ikutan atau teladan terutamanya dalam aspek
kepimpinan.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
[6]
An-Nawawi, Yahya Ibn Syaraf, Al-Minhaj Fi Sharh Sahih Muslim Ibn Al-Hajjaj,
Al-Matba’ah Al-Misriyyah, Qaherah, Mesir, 1930, 16: 93. Al-Hafiz Ibn
Hajar al-’Asqalani membuat ulasan yang hampir sama dengan ulasan
An-Nawawi ini, lihat: Fath al-Bari Bi Sharh Sahih al-Bukhari, Dar
al-Matba’ah as-Salafiyyah, Qaherah, Mesir, 1407H, 7: 44.
[7]
An-Nawawi, Yahya Ibn Syaraf, Irsyad Tullah al-Haqaiq Ila Ma’rifat
Sunan Khairi al-Khalaiq, Dar al-Basyair al-Islamiyyah, Beirut, Lubnan,
1987, 2: 591-592.
Sebagai contoh, kita boleh mengikut
contoh kepimpinan Umar Al Khattab yang telah membuat pembaharuan dalam
bidang pentadbiran dengan membentuk Majlis Syura. Khalifah Umar telah membentuk satu Majlis
Syura yang merupakan lembaga atau majlis perunding yang tertinggi. Ianya
terbahagi kepada dua iaitu Majlis Syura Tertinggi dan Majlis Syura Am. Anggota Majlis Syura Tertinggi ialah terdiri
daripada Uthman B. Affan, Ali B. Abi Talib, Zaid B. Tsabit, Abdul Rahman B. Auf,
Saad B. Abi Waqas Dan Muaz B. Jabal. Pemimpin negara kita seharusnya menjadikan
Majlis Syura sebagai sistem yang patut diikuti kerana semua perkara yang
melibatkan masalah politik, keselamatan dan sosial negara akan dibincangkan
bersama-sama dalam majlis tersebut. Majlis Syura Ini juga bertanggungjawab
menentukan polisi negara dalam soal pemerintahan dalaman dan hubungan luar. Oleh yang demikian, sewajarnya seseorang
pemimpin itu menjadikan Majlis Syura sebagai satu contoh sistem yang boleh
diguna pakai bagi melicinkan lagi proses dalam pentadbiran.
Selain itu, kita juga sewajarnya
menjadikan khalifah Umar sebagai ikutan dengan mencontohi kebolehannya di dalam
pemilihan pegawai-pegawai yang cekap bagi melicinkan pentadbiran. Perkembangan Islam yang semakin luas dengan
pembukaan negara-negara Islam yang baru telah memerlukan kepada pentadbir
bagi mengurus sesebuah negara. Dengan perluasan kuasa ini, Khalifah Umar telah
membahagikan kerajaan Islam kepada beberapa wilayah demi menjaga kelincinan
pentadbiran Islam. Umar meletakkan
beberapa orang pegawai untuk menjalankan pentadbiran. Mereka yang dilantik hendaklah datang ke Mekah
tiap-tiap tahun selepas menunaikan haji untuk membuat laporan. Antara pegawai-pegawi yang cekap bagi
melicinkan pentadbiran, contohnya ialah Muawiyah b. Abu Sufian, Amru b. Al-Ash,
Mughirah b. Syu'bah dan Zaid b. Sumyah. Sebelum
seorang gabenor itu dilantik, mereka haruslah mengistiharkan harta mereka bagi
menggelakkan dari menerima rasuah. Inilah
Syarat yang dikenakan Khalifah Umar Al- Khattab bagi menjamin keadilan dan kesucian
Islam. Lihatlah betapa bijaknya khalifah
Umar yang semestinya harus kita contohi di dalam memiliih pegawai yang cekap
bagi memantapkan sistem pentadbiran kita yang ada pada masa sekarang.
Malah, jika dilihat dari segi
ekonomi, kita boleh mencontohi kepimpinan dalam bidang ekonomi yang banyak dilakukan
oleh khalifah Umar apabila dia telah mengagihkan pendapatan kepada rakyat
dan juga negara mengikut kehendak Islam. Kadar dan sistem cukai telah diubah. Cukai yang dikenakan mengikut jenis tanaman
yang ditanam. Syarat-syarat yang
menyusahkan rakyat dan tidak adil akan dihapuskan. Beliau juga sering menanyakan kepada golongan
-golongan Dzimmi (orang bukan islam) untuk mengetahui sama ada cukai yang
dikenakan membebankan mereka. Inilah
langkah yang dilakukan Oleh Saidina Umar sebelum perkara ini diperbaharui. Kesemua ini menyebabkan pungutan cukai menjadi
cekap dan perbendaharaan negara bertambah.
Beliau juga turut memajukan sistem pertanian dengan membuka tanah-tanah
baru dan juga mengadakan projek pengairan, yang mana ianya telah dilaksanakan
di Mesir dan Iraq bagi menambahkan lagi hasil pertanian. Jelaslah disini bahawa sewajarnya kita
menjadikan Khalifah Umar sebagai contoh didalam mengagihkan pendapatan kepada
rakyat dan juga negara mengikut kehendak Islam.
Hal ini pastinya dapat mengelakkan sesebuah pihak yang mempunyai
kepentingan tersendiri daripada memonopoli semua pendapatan rakyat yang
diperolehi daripada cukai yang dikenakan.
Dari segi sosial pula, usaha
Saidina Umar didalam mengalakkan kegiatan keilmuan dan pelajaran haruslah
kita contohi. Pelbagai langkah telah
dilakukan oleh Saidina Umar untuk mengembangkan pelajaran Al-Quran. Beliau telah menyediakan guru-guru bagi
mengajar pelbagai ilmu berhubung dengan keilmuan untuk dihantar ke serata
tempat bagi yang memerlukan serta diberi gaji yang lumayan. Sekolah-sekolah telah ditubuhkan di
masjid-masjid bagi mengajar perkara berkaitan Islam di seluruh wilayah Islam. Umat Islam diwajibkan menghafal surah-surah
tertentu di dalam Al-Quran bagi meghuraikan prinsip-prinsip utama ajaran Islam
seperti surah Al-Baqarah, An-Nisa, Al-Maidah dan sebagainya. Seharusnya perkara sebegini dijadikan ikutan
bagi pemimpin dalam negara kita dalam usaha bagi menggalakkan kegiatan keilmuan
dan pelajaran terutamanya ilmu yang berkaitan dengan islam hl ini bagi menjadikan pemahaman umat islam
terhadap islam lebih kukuh daan mantap.
Pembaharuan
Umar Al Khattab dalam bidang ekonomi dapat kita jadikan ikutan beliau dengan mencontohi beliau dalam memajukan
sistem pertanian. Khalifah Umar
telah mewujudkan terusan bagi memajukan sistem pertanian yang mana terusan
tersebut seperti Terusan Amirul Mukminin yang menghubungkan Sungai Nil dengan
Laut Merah sepanjang 69 Batu dari bandar Fustat. Di Iraq pula beliau membina Empangan Abu Musa
yang menyambungkan sungai Duljah (Tigris) dengan bandar Basrah. Tanah juga telah dikaji selidik bagi
menempatkan tanaman-tanaman yang bermutu. Rakyat juga digalakkan untuk membuka
tanah-tanah baru bagi memperbanyakkan hasil pertanian. Tanah yang tidak dikerjakan akan ditarik balik
sekiranya tidak terdapat hasil pertanian di dalamnya. Begitu juga beliau telah mengadakan sistem
cukai bagi menambahkan pendapatan negara.
Oleh yang demikian, wajarlah kita meneladani kepimpinan Saidina Umar
didalam usaha beliau dalam memajukan sistem pertanian.
Pelantikan
pegawai yang dibuat secara bersurat dengan melampirkan senarai tugas dan bidang
kuasa
yang dibuat oleh khalifah Umar haruslah kita lihat sesuatu yang boleh dijadikan
ikutan. Antara pegawai terkenal dalam
pentadbiran belaiu ialah Muawiyah b. abu Sufian, Amru b. al-As, Mughirah b.
Syukbah dan Zaid b. Sumaiyah. Setiap
pegawai yang dilantik dan berkhidmat untuk negara akan diberi gaji tetap. Terdapat sebilangan pegawai yang tidak mahu
menerima gaji kerana sifat takwa mereka.
Setiap pegawai juga tidak dibenarkan menunggang atau menaiki kuda Turki
iaitu kuda yang cantik, memakai pakaian halus, tidak memakai tepung yang diayak
dan tidak menggunakan penjaga rumah pintu kediaman. Ketika dilantik harta mereka turut direkodkan
dan jika terdapat sebarang tambahan harta dan diragui pemilikannya maka mereka
akan disiasat. Semua pegawai dikehendaki
datang ke Makkah pada musim haji untuk mendengar taklimat daripada Khalifah
Umar serta mengkaji semula keputusan yang telah dibuat dan mendengar aduan
daripada orang ramai. Jelaslah disini
bahawa rasionalnya kita melantik
pegawai yang dibuat secara bersurat dengan melampirkan senarai tugas dan bidang
kuasa mereka. Hal ini bagi memastikan
mereka memahami bidang tugas dan amanah yang harus mereka pikul. Jika perkara ini dicontohi, pastinya setiap
pegawai yang dipertanggungjawabkan dalam melaksanakan sesuatu tugas dapat
menjalankan tugas dengan lebih cekap dan lebih baik.
Satu perkara yang saya rasa amat
wajar dijadikan ikutan ialah dengan memisahkan Jabatan kehakiman daripada
jabatan lain. Hal ini bagi
mengelakkan penyelewengan daripada berlaku.
Pada zaman khalifah Umar, hakim akan menerima 500 dirham sebulan. Itu merupakan satu gaji yang sangat tinggi
pada masa itu. Dalam konteks pada zaman
sekarang, perkara ini sebenarnya boleh dilaksanakan. Jika kerajaan kita memisahkan Jabatan
kehakiman daripada jabatan lain, pastinya penyelewengan, penindasan dan suatu
bentuk kezaliman dalam bidang kehakiman tidak akan berlaku sama sekali. Saya yakin dan percaya usaha seperti ini
adalah amat perlu untuk dicontohi.
Khalifah Umar telah
membentuk tentera tetap dan tentera sukarela. Perkara ini juga wajar untuk dicontohi. Beliau menubuhkan Diwan al-Jund (Jabatan
Ketenteraan) pada 20 hijrah untuk menjalankan urusan ketenteraan. Markas
tentera pula telah dibina disempadan yang menghadap kawasan musuh seperti di
Madinah, Kufah. Fustat dan Basrah.
Tujuannya ialah untuk mempertahankan wilayah-wilayah yang ditakluki
serta meneruskan penyebaran agama Islam dikalangan penduduk tempatan. Justeru, usaha Khalifah Umar dalam membentuk tentera
tetap dan tentera sukarela adalah sesuatu yang boleh diikuti. Hal ini bukan sahaja membantu bagi menguatkan
lagi aspek ketenteraan bagi sesebuah negara.
Malah, ia juga membantu dalam meningkatan ilmu dalam bidang
ketenteraan. Saya melihat kewujudan
program Latihan Khidmat Negara (PLKN) merupakan salah satu langkah awal bagi
mewujudkan tentera sukarela yang melatih rakyat kita yang mana boleh memberi
sumbangan untuk berkhidmat bagi mempertahankan negara kita.
Jika dari segi dakwah, kita boleh mencontohi sifat Abu Bakar As-Siddiq yang berlemah lembut dan berhikmah dalam berdakwah. Abu Bakar dikenali oleh kaumnya sebagai seorang yang mulia dan selalu menolong orang lain. Oleh sebab itu, banyak orang yang selalu datang kepadanya untuk meminta tolong dan disebabkan oleh keperluan perdagangan. Dalam kesempatan baik seperti ini, beliau selalu mengajak teman akrabnya untuk masuk Islam. Antara teman akrabnya yang memeluk Islam akibat dakwahnya adalah Zubair Bin Awwam, Usman Bin Affan, Talha Bin Ubaidah, Saad Bin Abi Waqas Dan Abdurahman Bin Auf R.A. (Al-Kandahlawy, Muhammad Yusof,1983 : 178). Oleh itu, sewajarnya kepimpinan Abu Bakar As-Siddiq yang berlemah lembut dan berhikmah dalam berdakwah kita ikuti. Hal ini bagi memudahkan dakwah yang kita ingin sampaikan diterima oleh orang ramai.
Kepimpinan saidina Uthman yang boleh
kita contohi ialah dia telah pembaharuan dengan menubuhkan Al-Dawawin,
iaitu sebuah badan sekretariat yang bertanggungjawab menguruskan hal ehwal
pentadbiran negara. Segala laporan dan surat-menyurat mesti
melalui al-Dawawin. Tujuan penubuhan al-Dawawin adalah bagi
memudahkan pentadbiran khalifah Uthman bin Affan untuk memantau hal ehwal
Negara Islam (Abdul Latif 2009: 132). Hasil daripada penubuhan al-Dawawin
tersebut, kebijaksanan kepimpinan Uthman dalam membangunkan ummah ketika itu
amatlah menonjol dan memperlihatkan kepada umum bahawa dengan adanya badan
sekreteriat yang berkesan dalam pentadbiran sepertimana al-Dawawin,
sesebuah ummah dapat dibangunkan dan disatukan dengan baik. Hal ini jelas
apabila laporan dan urusan surat-menyurat berjalan dengan lancar, lantas
membawa kepada penyatuan semua gabenor Islam sewaktu itu untuk memberi sokongan
dan taat setia kepada perlantikan Uthman bin Affan sebagai khalifah ketiga
menggantikan Umar. Jelaslah disini
bahawa, sememangnya Negara kita patut juga menubuhkan Al-Dawawin supaya hal
ehwal pentadbiran Negara kita khasnya dapat dijalankan dengan lebih sistematik
dan efisien.
Satu lagi kepimpinan Saidina Uthman yang boleh kita ikuti ialah
dengan mencontohi sistem pengurusan Baitulmal yang efisyen pada zaman pemerintahannya. Melalui harta negara yang begitu banyak,
beliau telah melonggarkan syarat-syarat Baitulmal supaya dapat membantu
rakyatnya yang susah. Malah, harta
Baitulmal dapat digunakan untuk pembangunan negara contohnya membiayai kos
infrastruktur dan mempertingkatkan sistem ketenteraan dengan pembelian
peralatan senjata dan kapal-kapal untuk pertahanan negara. Justeru, perlunya kita mengikuti contoh yang
telah ditunjukkan oleh Saidina Uthman iaitu dengan mencontohi sistem pengurusan
Baitulmal yang efisyen pada zaman pemerintahannya. Hal ini seterusnya dapat membantu dalam
pembangunan negara secara tidak langsung disamping dapat membantu golongan yang
miskin.
No comments:
Post a Comment