1.4 Kedudukan Anak Tak Sah Taraf
Menurut Pandangan Ulamak
Para fuqaha’ semua mazhab bersependapat
bahawa seseorang anak yang pembenihannya dan kehamilannya itu berlaku sebelum
pernikahan kedua ibu bapanya, adalah anak hasil daripada perzinaan dan anak
tersebut adalah anak tak sah taraf. Walau bagaimanapun, terdapat beberapa
persoalan yang perlu dilihat secara lebih terperinci.
Mazhab Hanafi berpandangan:
Jika seseorang lelaki berkahwin dengan
seorang wanita, kemudian wanita tersebut melahirkan anak dalam tempoh kurang
daripada enam bulan dari tarikh pernikahan mereka, anak tersebut tidak boleh
dinasabkan kepada lelaki berkenaan kerana pembenihan telah berlaku sebelum
nikah, maka ia bukan daripada suaminya. Sekiranya suami tersebut hendak
menafikannya, maka ia hendaklah berli’an, kerana nasab boleh disabitkan melalui
perkahwinan yang wujud. Li’an hendaklah berdasarkan qazaf tanpa perlu wujudnya
anak. [7]
Berdasarkan al-Fatwa al-Zahiriyyah,
Jika seseorang lelaki berzina dengan
seorang perempuan yang kemudiannya berlaku pembenihan, apabila ternyata hamil
dan lelaki tersebut mengahwininya, maka pernikahan tersebut adalah harus. Jika anak dalam kandungan tersebut lahir
dalam tempoh selepas enam bulan atau lebih, maka anak tersebut boleh dinasabkan
kepada lelaki tersebut. Sebaliknya, jika
dilahirkan kurang daripada enam bulan, maka anak tersebut tidak boleh
dinasabkan kepadanya kecuali jika ia mengaku bahawa anak itu adalah anaknya dan
bukan dari hasil perzinaan. [8]
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
[7] Mu’in al-Hukkam,
Ala’ al-Din Abi al-Hasan Ali bin Khalil al-Trablusiy, cetakan ke -2, Mesir,
Syarikah Maktabah wa Matba’ah Mustafa al-Babiy al-Halabiy wa Awladihi, 1973,
hal. 332.
[8]Maktabah wa Matba’ah Mustafa al-Babiy
al-Halabiy wa Awladihi, 1973, hal. 332.
12 Ibid, hal. 333
Mazhab Syafie [9] berpandangan:
Jika dikahwini seorang wanita yang hamil
dari perzinaan, kemudian ia melahirkan anak yang sempurna tempohnya (term
baby), maka terdapat empat (4) keadaan mengenainya, iaitu:
1. Sama ada suami menafikan anak tersebut
zahir dan batin tanpa melakukan li’an iaitu anak yang dilahirkan kurang
daripada tempoh enam bulan daripada berlaku perhubungan suami isteri selepas
akad nikah atau lebih daripada empat tahun dari tarikh terakhir berlaku
perhubungan suami isteri.
2. Sama ada dihubungkan anak dengan suami
tersebut dan sabit bagi anak tersebut hukum perwarisan dan selainnya secara
zahir, yang sepatutnya menafikannya kerana anak tersebut lahir lebih daripada
masa enam bulan dan kurang daripada empat tahun. Suami tersebut mengetahui atau
berat sangka bahawa anak itu bukan daripada benihnya kerana ia tidak
menyetubuhi isterinya selepas akad dan tidak memasukkan spermanya. Atau anak
tersebut dilahirkan kurang daripada enam bulan dari tempoh perhubungan suami
isteri, atau lebih daripada empat tahun daripada perhubungan tersebut, atau
lebih daripada enam bulan daripada istibra’ dengan sekali pusingan haid dan
ternyata isteri tersebut berzina. Maka dalam keadaan sedemikian, suami tersebut
berdosa jika tidak menafikan anak tersebut, malah ia suatu dosa besar.
3. Sama ada menghubungkan anak tersebut
kepada suami secara zahir tetapi tidak perlu menafikannya jika suami sangka
bahawa anak tersebut adalah daripada benihnya walaupun tanpa sangkaan yang
berat. Telah berlaku istibra’ selepas perhubungan suami isteri dan anak
tersebut dilahirkan lebih daripada enam bulan selepas perhubungan suami isteri.
Terdapat keraguan mengenai perzinaan isterinya. Dalam keadaan sedemikian, sunat
(nadb) menghubungkan anak tersebut dengan suami.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
[9] Bughyah al-Mushtarshidin,
al-Sayyid Abd. Rahman bin Muhammad bin Husayn bin Umar, Dar al-Fikr, Beirut,
hal. 386.
4. Sama ada dihubungkan anak tersebut kepada
suami dan haram menafikannya jika berat sangkaan anak tersebut adalah dari
benihnya. Atau pun terdapat dua perkara yang sama iaitu anak tersebut lahir
setelah enam bulan dan lebih sehingga empat tahun daripada berlakunya
perhubungan suami isteri serta tidak berlaku istibra’ selepas itu. Atau berlaku
istibra’ tetapi anak tersebut dilahirkan kurang daripada enam bulan, maka
dihubungkan melalui firash (perkahwinan yang sah). Terdapat perbezaan pendapat
mengenai anak zina yang dilahirkan tanpa firash, maksudnya ibu kepada anak
tersebut tidak berada dalam ikatan perkahwinan. Jumhur ulama’ berpendapat
bahawa tidak harus disambungkan nasab anak zina dengan bapa biologinya.
Segelintir ulama’ yang mengharuskannya seperti Muhammad bin Sirrin dan Ibn
Taimiyyah serta diperkukuhkan oleh anak muridnya, Ibn Qayyim. Hassan al-Basry
dan Ibrahim al-Nakha’iy berpendapat bahawa harus menghubungkan anak zina dengan
bapa zinanya setelah dikenakan hukuman hudud.
1.5 Syarat Pensabitan Nasab Anak
Menurut Syarak dan AUKI 1984
Penentuan nasab anak ditentukan melalui status
perkahwinan pasangan. Sekiranya anak yang dikandung itu hasil daripada
perkahwinan yang sah, maka nasab anak adalah kepada bapanya. Asas penentuan ini
adalah diambil daripada sebuah hadis Nabi S.A.W yang bermaksud:
“Anak yang lahir dari hubungan suami
isteri yang sah dinasabkan kepada bapa, dan dia tidak berhak terhadap anak yang
lahir dari hubungan zina.” (Hadis Riwayat Muslim)
Namun demikian, sekiranya berlaku syubhah
maka penentuan nasab anak perlu ditentukan dengan teliti dan syarak telah
menetapkannya melalui beberapa kaedah:
1- Penyaksian (syahadah)
Penyaksian dalam penentuan nasab anak
hendaklah disaksikan oleh dua orang lelaki yang memenuhi syarat saksi
pernikahan (Mustofa al-Khin et. al., 2005). Justeru, penyaksian perempuan tidak
diiktiraf oleh syarak sebagai saksi yang mempunyai otoriti dalam mengesahkan
status anak sah taraf.
2- Pengakuan (iqrar)
Menurut mazhab as-syafie, pengakuan
seorang bapa ke atas anaknya adalah dianggap sah oleh syarak sebagai kaedah
dalam mensabitkan nasab anak (Mustofa al-Khin et. al., 2005). Namun demikian,
pengakuan tersebut perlu menepati beberapa peraturan berikut:
i)
Umur yang munasabah antara seorang bapa dan
anak.
ii)
Tiada penafian oleh masyarakat umum tentang
pengakuan tersebut
iii)
Persetujuan orang yang didakwa (mengiyakan
ikrar) atas pengakuan pendakwa
3- Perakuan masyarakat (istifadah)
Penyaksian dan perakuan masyarakat juga
merupakan kaedah ketiga dalam menentukan nasab seseorang. Ianya diperaku oleh
syarak melalui amalan Baginda S.A.W dan para sahabat R.A. Baginda dan para
sahabat berpada dengan penerimaan kaum keluarga dan masyarakat (dengan kuantiti
yang ramai) terhadap suatu pensabitan nasab (Mustofa al-Khin et. al., 2005).
Ini adalah kerana masyarakat atau kaum keluarga yang menyaksikan suatu
perkahwinan, mereka berkelayakan untuk memperakukan nasab anak hasil daripada
perkahwinan yang mereka telah saksikan.
Selain itu, seksyen 114 AUKI 1984
juga meletakkan beberapa syarat yang perlu dipenuhi sekiranya seseorang itu
mengaku bahawa seseorang yang lain ialah anaknya yang sah iaitu:
a. Tiada orang lain disifatkan sebagai
bapa kepada anak itu;
b. Perbezaan umur antara umur lelaki itu
dengan umur anak itu memunasabahkan pertalian antara mereka sebagai bapa dan
anak;
c. Jika anak itu telah akil baligh, di
mana dia boleh membuat keputusan anak itu telah mempersetujui tentang dia
diakui sebagai anak;
d. Lelaki dan ibu anak itu mungkin boleh
disatukan dengan sah dalam perkahwinan pada masa pembenihan;
e. Pengakuterimaan itu bukannya
semata-mata mengakui anak itu sebagai anaknya tetapi mengaku anak itu sebagai
anak sah tarafnya;
f. Lelaki itu adalah berkeupayaan membuat
kontrak;
g.Pengakuterimaan itu dibuat dengan
tujuan semata-mata untuk memberi kesahtarafan;
h. Pengakuterimaan itu adalah jelas
maksudnya dan anak itu adalah diakui sebagai anak kandungnya.
1.6 Cara Sabitan Nasab
Sebelum memperkatakan tentang keadaan anak taksah taraf, perlulah diketahui dahulu tentang nasab dan cara
sabitannya. Setiap anak yang dilahirkan secara automatik dinasabkan (dihubungkan
keturunannya) kepada ibunya, kecuali di dalam keadaan tertentu yang memenuhi
syarat-syarat, barulah seseorang anak itu dinasabkan kepada bapanya.
Sabitan nasab bermaksud menentukan nasab seseorang individu samada kepada
bapanya disebutkan sebagai (ثبوت الأبوة) atau kepada saudara maranya yang
disebutkan sabitan persaudaraan (ثبوت الأخوة).
Tujuan sabitan nasab adalah memelihara maruah seseorang serta melindungi
hak-hak peribadinya seperti perwalian, nafkah, hadhanah dan perwarisan. Selain
itu untuk menghindarkan ibu dari sebarang tuduhan liar dan prasangka buruk.
Di
atas tujuan ini, ulama’ menjelaskan cara-cara yang tertentu di dalam menentukan
nasab. Dan ianya ada dan masih digunakan di dalam perundangan kita. Malah
penentuan nasab juga menerima kaedah baru yang diperkenalkan iaitu firash.
Firash
Pada pendapat Dr. Wahbah firash bermaksud
wanita yang digauli dan dinikmati oleh seorang lelaki. Al-Jurjaniy pula berpandangan
bahawa firash ialah perempuan yang ditentukan untuk melahirkan anak bagi
seseorang tertentu.
Kaedah firash terbahagi kepada firash isteri, firash hamba sahaya dan shibhu
firash. Di dalam ini hanya disentuh firash isteri. Yang membawa maksud sebagai
isteri dari perkahwinan yang sah, iaitu ikatan pernikahan berlaku di antara
lelaki dan perempuan semasa kehamilan bermula. Malah, fuqaha bersepakat bahawa
anak yang dilahirkan oleh perempuan yang berkahwin secara sah dinasabkan kepada
suaminya.
Tujuan sabitan nasab adalah memelihara maruah seseorang serta melindungi
hak-hak peribadinya seperti perwalian, nafkah, hadhanah dan perwarisan. Selain
itu untuk menghindarkan ibu dari sebarang tuduhan liar dan prasangka buruk.
Keadaan kaedah ini terpakai di atas
syarat seperti berikut:-
1. Suami berupaya menghamilkan isterinya,
yang bermaksud suami adalah sihat, mempunyai anggota kelamin yang sempurna dan
tidak cacat.
2. Suami isteri itu mempunyai kemungkinan
bersama setelah bernikah.
3. Anak yang dilahirkan setelah 6 bulan dari
tarikh akad mengikut Hanafi dan dari waktu boleh bersama menurut jumhur ulama’.
Shibhu firash adalah sabitan nasab melalui
persetubuhan syubhah yang bukan perzinaan.
Pengakuan nasab disebutkan sebagai
dakwaan nasab, terbahagi kepada dua iaitu pengakuan hanya kepada pengaku sahaja
dan pengakuan yang melibatkan orang lain.
Pengakuan hanya kepada pengaku sahaja tidak membabitkan orang lain.
Pengakuan
Seorang lelaki jika mengakui seseorang
anak adalah anaknya, tertakluk kepada beberapa syarat iaitu:-
1. Anak tersebut tidak diketahui nasabnya.
2. Pengakuan itu hendaklah dibenarkan oleh
fakta seperti perbezaan umur dan sebagainya.
3. Pengakuan tersebut dibenarkan oleh orang
yang diakui.
4. Pengakuan tidak melibatkan orang ketiga.
Pengakuan Yang Melibatkan Orang Lain
Iaitu melibatkan orang lain seperti datuk
dan sebagainya. Iaitu perlu kepada
pengakuan tambahan bagi menguatkan pengakuan tersebut.
Undang-Undang
Kes
berkaitan tuntutan nasab atau dakwaan sebagai anak seseorang adalah kes
terpinggir. Sukar dicari kes tersebut di Mahkamah Syariah. Ini bukan bermakna tiada
berlaku di negara kita.
Sebaliknya kes membabitkan anak tidak sah taraf banyak berlaku di setiap
Mahkamah Syariah di Malaysia. Mengikut statistik, paling kurang terdapat satu
kes bagi setiap bulan.
Jika
dikaitkan dengan situasi tidak sah taraf, adalah yang memperkatakan keadaan
anak tersebut sahaja. Namun, tidak
disentuh pula kepada ibubapanya. Kerana kesalahan ibubapalah menyebabkannya
menjadikanya tidak sah taraf. Namun kesannya ditanggung oleh si anak.
Anak
tidak sah taraf tiada hubungan dengan suami ibunya. Nasab anak ini kepada ibu
dan keturunannya. Ini bermakna si anak ini tiada bapa dan tidak layak menerima
apa-apa daripada lelaki yang bergelar bapa. Sebaliknya terdapat pandangan
fuqaha’ yang mengharus atau menghalalkan anak luar nikah jika perempuan untuk
berkahwin dengan lelaki yang membuatkan ibunya mengandung.
Keadaan ini berlaku, kerana Islam hanya mengambil kira setiap anak diakui
sebagai ‘anak kandung’ dan ‘anak sah taraf’ yang lahir hanya di dalam
perkahwinan di dalam tempoh yang sah.
Amalan Perundangan Semasa
Undang-undang syariah yang dijalankan sejajar dengan hukum syarak. Di mana anak
tidak sah taraf diakui wujud dan diadakan peruntukan berkaitannya. Amalan ini tidak berlaku sebagaimana yang
berlaku di mahkamah awam. Melalui seksyen 112 Akta keterangan 1950 dan Akta Sah
Taraf 1961 boleh menghalalkan seseorang anak yang tidak sah taraf. Dengan
ibunya berkahwin dan ia dilahirkan di dalam perkahwinan walaupun sehari selepas
perkahwinan (atau setelah upacara perkahwinan tersebut).
Perkara di atas tidak dapat berlaku di Mahkamah Syariah, di mana Islam
menetapkan tempoh kiraan-kiraan di atas bagi melayakkan seseorang itu diiktiraf
sebagai anak sah taraf ataupun sebaliknya. Ini akan berkekalan hingga ke akhir
hayat.